Υπάρχουν στιγμές στη ζωή που οι πράξεις μας δεν καταγράφονται σε κάμερες, δεν γίνονται χειροκροτήματα, δεν συνοδεύονται από επιβραβεύσεις ή βλέμματα. Είναι οι στιγμές που είμαστε μόνοι, με τη συνείδησή μας, με το “είναι” μας. Εκεί, στο πεδίο της αθέατης ύπαρξης, διαμορφώνεται ο πραγματικός χαρακτήρας. Όταν κανείς δεν σε βλέπει, τότε είσαι ολόκληρος.

Η τέχνη του καράτε δεν είναι απλώς μία πολεμική δεξιότητα ή μια σειρά από τεχνικές. Είναι τρόπος ύπαρξης, εσωτερική μάθηση και ακέραια ηθική παρουσία, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει κοινό. Το τι επιλέγει να πράξει ένας καρατέκα στο σκοτάδι, όταν δεν υπάρχει κανένας παρατηρητής, είναι το πιο αυθεντικό τεστ της ηθικής του συγκρότησης. Το καράτε δεν κρίνει μόνο την κίνηση του σώματος, κρίνει την ποιότητα της ψυχής.

Η “αθέατη ηθική” είναι εκείνη που δεν έχει ανάγκη την εξωτερική επικύρωση για να υπάρξει. Είναι η πυξίδα του ανθρώπου που προπονείται όχι για να φανεί, αλλά για να εξελιχθεί. Και μέσα από αυτό το νοητικό πλαίσιο, θα αναλύσουμε στις παρακάτω ενότητες το πώς ο καρατέκα καλείται να ζει με βάση έναν κώδικα τιμής που υπερβαίνει τη δημόσια εικόνα και εισχωρεί στο βάθος της προσωπικής του υπόστασης.

Η εσωτερική αξιοπρέπεια πέρα από τα βλέμματα

Η μεγαλύτερη δοκιμασία της ηθικής δεν είναι η αναμέτρηση με τους άλλους, αλλά η αντιπαράθεση με τον εαυτό μας. Όταν ο καρατέκα μένει μόνος στην αίθουσα, όταν τα φώτα έχουν σβήσει και οι φωνές έχουν σιγήσει, τότε αρχίζει η ουσιαστική του προπόνηση. Εκεί δεν υπάρχουν έπαθλα, μόνο καθρέφτες. Και ο καθρέφτης της σιωπής είναι αδέκαστος.

Ο δρόμος του πολεμιστή δεν κρίνεται μόνο στο dojo. Κρίνεται στο πώς διαχειρίζεται τον θυμό του έξω απ’ αυτό, πώς μιλά σε έναν αδύναμο, πώς βοηθάει απλόχερα κάποιον που το έχει ανάγκη, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Η ευγένεια και η τάξη δεν είναι στάσεις επίδειξης, είναι αποτυπώματα της εσωτερικής μας συγκρότησης.

Η αθέατη ηθική είναι πιο απαιτητική από κάθε άλλο είδος συμπεριφοράς. Δεν προσφέρει ανταμοιβές, δεν εξασφαλίζει αναγνώριση. Όμως καλλιεργεί κάτι βαθύτερο: την ακεραιότητα. Και η ακεραιότητα είναι η μόνη αρετή που επιβιώνει όταν όλες οι άλλες έχουν χαθεί. Είναι το θεμέλιο της υπαρξιακής μας αξιοπιστίας.

Ένας αθλητής μπορεί να είναι εξαιρετικός στις τεχνικές του, να διακρίνεται στους αγώνες και να φέρει ζώνες και μετάλλια. Όμως ο καρατέκα, ο αυθεντικός καρατέκα, θα επιλεγεί από τη ζωή όχι για τις επιτυχίες του, αλλά για τις αθέατες πράξεις του. Για τη σιωπηλή του επιμονή να παραμένει δίκαιος ακόμα κι όταν η αδικία θα ήταν πιο εύκολη.

Το καράτε δεν ζητά να “φαίνεσαι καλός”, ζητά να “είσαι καλός”, ακόμα και όταν δεν υπάρχει κανένας να σε επικροτήσει. Εκεί βρίσκεται η ουσία: στη μετατροπή της ηθικής από εξωτερική αναγκαιότητα σε εσωτερική ανάγκη. Όταν αυτή η μεταμόρφωση ολοκληρωθεί, τότε ο καρατέκα γίνεται πνευματικός πολεμιστής.

“Η αθέατη αξιοπρέπεια είναι ο θεμέλιο λίθος της ύπαρξης του κάθε ανθρώπου, εκεί όπου η ηθική επιβιώνει χωρίς κοινό γιατί είναι πια χαραγμένη στο DNA της ψυχής.” 

Η ηθική ως καθημερινή στάση ζωής και όχι ως στιγμιαία απόφαση

Πολλοί αντιμετωπίζουν την ηθική ως ένα κουμπί που πατάς σε συγκεκριμένες περιστάσεις: όταν για παράδειγμα σε παρατηρούν, όταν πρόκειται να κριθείς ή όταν θέλεις να κερδίσεις την εμπιστοσύνη κάποιου. Όμως στο καράτε, η ηθική δεν είναι επιλογή. Είναι τρόπος ύπαρξης, μόνιμα ενσωματωμένος στον τρόπο που αναπνέεις, κινείσαι, σκέφτεσαι και ζεις. Είναι το υπόστρωμα που στηρίζει κάθε σου πράξη, μικρή ή μεγάλη.

Δεν υπάρχει «εκτός καράτε» για τον πραγματικό καρατέκα. Ό,τι πράττει μέσα στο dojo πρέπει να συνεχίζεται αδιαπραγμάτευτα και στον έξω κόσμο. Ο σεβασμός, η εγκράτεια, η ενσυναίσθηση δεν είναι τεχνικές, είναι μορφές αντίληψης. Όποιος τις αφήνει στην άκρη όταν τελειώνει η προπόνηση, δεν έχει καταλάβει τίποτα από το πνεύμα της τέχνης.

Η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη μικρές ηθικές μάχες. Θα πετάξεις το σκουπίδι στον δρόμο ή θα το κρατήσεις μέχρι να βρεις κάδο; Θα φερθείς ευγενικά στον δύσκολο υπάλληλο ή θα ξεσπάσεις πάνω του; Θα κάνεις το σωστό όταν όλοι οι άλλοι κάνουν το εύκολο; Αυτές οι επιλογές, ασήμαντες στην επιφάνεια, διαμορφώνουν την ποιότητα της εσωτερικής σου ύπαρξης.

Το καράτε δεν ζητά από τον μαθητή του να είναι άγιος. Ζητά να είναι συνειδητός. Να θυμάται πως κάθε του πράξη, κάθε του λέξη, είναι ένα κομμάτι του εαυτού που χτίζει. Όπως τα kata εκτελείται με ακρίβεια, επανάληψη και ευθυγράμμιση, έτσι και η ηθική του χτίζεται με επιλογές που συνθέτουν την καθημερινή του αλήθεια.

Ζούμε σε μια εποχή που πολλοί “φαίνονται”, αλλά λίγοι “είναι”. Το καράτε, ως φιλοσοφία ζωής, είναι μια διαρκής πρόσκληση προς τον αόρατο ήρωα που κάθεται μέσα μας. Να πάρει πρωτοβουλίες χωρίς να περιμένει αναγνώριση. Να ζήσει με αλήθεια και ευθύνη, ακόμα κι όταν είναι πιο δύσκολο.

“Η ηθική δεν είναι λειτουργία ενεργοποίησης στιγμών, αλλά σταθερά ζωτικής ύπαρξης, είναι ο καθημερινός ρυθμός του μυαλού που αρνείται να αλλάξει σε συμπεριφορά ευκαιρίας.”

Η ακεραιότητα ως μονοπάτι του εσωτερικού πολεμιστή

Η ακεραιότητα δεν είναι μια έννοια που δηλώνεται, είναι μια σιωπηλή, επίμονη πρακτική. Ο εσωτερικός πολεμιστής δεν αρκείται στο να γνωρίζει τι είναι σωστό, το πράττει. Και όχι επειδή κάποιος τον βλέπει ή θα τον ανταμείψει, αλλά επειδή το “σωστό” έχει γίνει πλέον κομμάτι της ταυτότητάς του. Είναι ένας όρκος που δίνει πρώτα στον εαυτό του.

Στο καράτε, μαθαίνεις να ελέγχεις τη δύναμή σου, όχι να την επιδεικνύεις. Ο αληθινά δυνατός δεν χρειάζεται να φωνάξει για να ακουστεί. Και σε αυτόν ακριβώς τον εσωτερικό κόσμο, χτίζεται η ακεραιότητα, όχι σε πράξεις επιφανειακής καλοσύνης, αλλά στη συνέπεια μεταξύ σκέψης, λόγου και πράξης. Εκεί, στην απόλυτη ευθυγράμμιση, αναγνωρίζεις το μεγαλείο του ανθρώπου.

Η εσωτερική τιμιότητα είναι η πιο δύσκολη πρόκληση: να μην ξεγελάς τον εαυτό σου. Να μην δημιουργείς εξηγήσεις για τα λάθη σου, αλλά να τα κοιτάς στα μάτια. Ο καρατέκα δεν επιδιώκει την τελειότητα, μα την αλήθεια. Και η αλήθεια, συχνά, σε σπρώχνει σε δύσκολες αναμετρήσεις με τον εγωισμό σου.

Υπάρχουν στιγμές που κανείς δεν θα ξέρει ποιος πραγματικά είσαι, ούτε φίλοι, ούτε δάσκαλοι, ούτε ο κόσμος που συναναστρέφεσαι. Εκείνες τις ώρες της απόλυτης σιωπής, όταν όλοι κοιμούνται και εσύ αντιμετωπίζεις τις σκέψεις σου, είναι που κρίνεται ο βαθμός της ακεραιότητάς σου. Είσαι ο ίδιος άνθρωπος όταν δεν υπάρχει σκηνή, χειροκρότημα ή κρίση;

Η βαθιά ηθική του καράτε δεν είναι για να την επιδεικνύεις. Είναι για να την κατοικείς. Σαν ήρεμη λίμνη που αντανακλά την ουσία σου. Όσο πιο ήρεμα ζεις αυτή την ακεραιότητα, τόσο πιο βαθιά εμπνέεις. Γιατί ο κόσμος δεν χρειάζεται παραδείγματα που φωνάζουν, χρειάζεται σιωπηλούς φάρους, που οδηγούν με την παρουσία τους. 

“Η ακεραιότητα δεν είναι αντανάκλαση της κοινωνικής κρίσης, αλλά καθρέφτης της υπαρξιακής σου ταυτότητας, είναι η σιωπηλή απάντηση του εσωτερικού πολεμιστή στον θόρυβο του κόσμου.”

Η φράση «Είσαι ό,τι κάνεις όταν κανείς δεν σε βλέπει» δεν είναι απλώς μια ηθική προτροπή. Είναι ένας πνευματικός καθρέφτης. Αν σταθείς μπροστά του χωρίς να κρυφτείς, τότε μπορείς να δεις καθαρά τον αληθινό σου εαυτό. Το καράτε, ως τέχνη και στάση ζωής, δεν ζητά θεατές. Ζητά δέσμευση, τιμιότητα, και μια καθημερινή ησυχία που να λέει: έπραξα σωστά, ακόμα κι αν κανείς δεν το έμαθε.

Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από το φαίνεσθαι, η εσωτερική ηθική είναι επανάσταση. Και αυτή η επανάσταση δεν ξεκινά στις πλατείες, αλλά στις μικρές σου επιλογές. Στη συμπόνια χωρίς χειροκρότημα. Στην ευγένεια χωρίς αντάλλαγμα. Στην αυτοκυριαρχία όταν ο θυμός είναι πιο εύκολος.

Αν ο καθένας μας επέλεγε την εσωτερική ηθική ως οδηγό, ο κόσμος θα γινόταν πιο ήσυχος, πιο δίκαιος, πιο αληθινός. Και τότε, η σιωπή μας θα είχε φωνή. Την πιο δυνατή φωνή από όλες: αυτή της συνείδησης.

Ηθική είναι να κοιμάσαι ήσυχος, γιατί ο εαυτός σου δεν έχει τίποτα να σου κρύψει.

“Δεν είσαι αυτό που λες, ούτε αυτό που δείχνεις, είσαι η σιωπηλή, αθέατη αλυσίδα των πράξεών σου όταν όλα τα μάτια είναι κλειστά, εκεί γεννιέται η πραγματική ηθική, εκεί χτίζεται η ψυχή του καρατέκα”.

Τριαντάφυλλος Βασίλης 

Προπονητής Καράτε αναγνωρισμένος από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καράτε (W.K.F), Προπονητής Ειδικής Αγωγής με ειδίκευση στα παιδιά.