Η ζωή, σαν ένας σιωπηλός αλλά πανίσχυρος δάσκαλος, δεν κρατά αναμμένα τα φώτα της σκηνής μέχρι να είμαστε έτοιμοι για την παράσταση. Αντιθέτως, μας πετά στη μέση της, χωρίς πρόβες, χωρίς εγχειρίδιο, χωρίς συγκατάβαση. Δεν ενδιαφέρεται για τις ανασφάλειές μας, τις δικαιολογίες ή τα διστακτικά μας βήματα. Αυτό που την αφορά είναι η εξέλιξη. Μας προκαλεί, μας ρίχνει, μας γυμνάζει ψυχικά και σωματικά μέχρι να γίνουμε η εκδοχή του εαυτού μας που μπορεί να σταθεί, να επιμείνει, να νικήσει. Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλοσοφία του καράτε δεν αποτελεί απλώς μια μορφή πολεμικής τέχνης, αλλά ένα σύστημα ζωής που διδάσκει πώς να χτίζεις ετοιμότητα μέσα από την πρόκληση.
Το σοκ της πρώτης δοκιμασίας: Η απροσδόκητη είσοδος στην αρένα
Η πρώτη φορά που η ζωή μάς εκθέτει σε μια δύσκολη συνθήκη είναι και η πιο καθοριστική. Είναι η στιγμή όπου ο άνθρωπος αναμετριέται για πρώτη φορά με τη σκληρότητα του απρόβλεπτου. Η απώλεια, η αποτυχία, η προδοσία, ο φόβος, όλα καταφθάνουν χωρίς προειδοποίηση. Δεν υπάρχει “πότε θα είσαι έτοιμος;”, μόνο ένα “τώρα”. Αυτές οι στιγμές σοκ μας μετακινούν από τον θεωρητικό εαυτό στον πραγματικό. Είναι τα πρώτα “μαύρα κύματα” της ζωής που φανερώνουν πόσο ελλιπής είναι η άμυνά μας απέναντι στο απροσδόκητο.
Σε αυτή την πρώτη σύγκρουση, οι περισσότεροι βιώνουν έναν προσωρινό παραλογισμό: γιατί σε εμένα, γιατί τώρα, γιατί έτσι; Αυτό το “γιατί” είναι ο ήχος του εσωτερικού μας κενού, η ένδειξη ότι προερχόμαστε από μια ασφάλεια που δεν εκπαίδευσε τη θέλησή μας. Ο αθλητής του καράτε γνωρίζει πως όταν ο αντίπαλος σηκώσει το πόδι του για λάκτισμα, δεν θα του δώσει χρόνο να αναρωτηθεί. Το ίδιο και η ζωή.
Το σώμα συχνά δείχνει πιο έτοιμο από τον νου. Η φυσική μας τάση στην επιβίωση ενεργοποιεί δυνάμεις που δεν ξέραμε ότι είχαμε. Όμως, το δύσκολο είναι η εσωτερική ισορροπία, όχι η επιβίωση καθαυτή. Πολλοί συνεχίζουν να ζουν μετά από μια δοκιμασία, αλλά ελάχιστοι συνεχίζουν να εξελίσσονται.
Το πρώτο σοκ είναι ευκαιρία. Είναι η στιγμή που καλούμαστε να εγκαταλείψουμε την ανάγκη να είμαστε “έτοιμοι” και να υιοθετήσουμε την ανάγκη να “μορφωνόμαστε εν κινήσει”. Να μάθουμε μέσα στον αγώνα, όχι πριν απ’ αυτόν. Είναι ο θάνατος του “πριν” και η γέννηση του “τώρα”.
Η δοκιμασία δεν έρχεται για να μας ρωτήσει. Έρχεται για να μας κατασκευάσει. Κάθε στιγμή που δεν ήμασταν έτοιμοι, ήταν η αρχή μιας ευκαιρίας να γίνουμε κάτι περισσότερο από αυτό που ήμασταν.
“Ο άνθρωπος δεν γεννιέται έτοιμος, ενσωματώνεται μέσα στο τυχαίο της πρόκλησης.”
Η μεταμόρφωση μέσα από τον πόνο: Ο ρόλος της πειθαρχίας
Όταν η πρώτη δοκιμασία περάσει, αφήνει πίσω της κάτι που λίγοι περιμένουν: ένα κάλεσμα για εσωτερική μεταμόρφωση. Αυτό το κάλεσμα δεν εκδηλώνεται με κραυγές αλλά με ανάγκες: να αποκτήσεις δύναμη, να αντέχεις, να μην φοβάσαι πια τόσο εύκολα. Η ζωή δεν δίνει δεύτερες ευκαιρίες, δίνει όμως δεύτερες οπτικές. Μέσα από τον πόνο γεννιέται η πειθαρχία, όχι ως τιμωρία, αλλά ως εργαλείο προστασίας.
Η πειθαρχία δεν είναι άρνηση χαράς, είναι η επιλογή ενός μεγαλύτερου καλού. Ο ασκούμενος στο καράτε γνωρίζει τη σημασία της καθημερινής άσκησης, όχι επειδή απολαμβάνει την κούραση, αλλά επειδή ξέρει ότι η καθημερινή προπόνηση τον καθιστά σταδιακά άτρωτο. Ό,τι χτίζεται με ιδρώτα, αντιστέκεται στη φθορά.
Καθώς οι μέρες κυλούν, η πειθαρχία χτίζει μέσα μας έναν νέο άνθρωπο. Αυτός ο νέος εαυτός δεν αποφεύγει τις δοκιμασίες, τις προκαλεί. Είναι το σημείο όπου ο πόνος δεν μας καταρρίπτει, αλλά μας εξελίσσει. Ο πόνος γίνεται μέσο μάθησης, και η δυσκολία, καθρέφτης του πόσο έτοιμοι έχουμε γίνει.
Η μεταμόρφωση έρχεται σιωπηλά, όπως έρχεται ο ήλιος μέσα από το σκοτάδι της νύχτας. Δεν την αντιλαμβάνεσαι στην αρχή, αλλά κάθε επόμενη δοκιμασία που σε βρίσκει πιο ακέραιο είναι η απόδειξη πως κάτι άλλαξε μέσα σου. Ο πειθαρχημένος νους είναι ο νους που μπορεί να σταθεί ακόμη και όταν όλα καταρρέουν γύρω του.
Μαθαίνουμε, τελικά, ότι ο πόνος δεν είναι ο εχθρός. Ο εχθρός είναι η ακαμψία μας. Ο πόνος μας μαθαίνει να λυγίζουμε χωρίς να σπάμε, να προσαρμοζόμαστε χωρίς να προδίδουμε τον πυρήνα μας.
“Ο πόνος είναι το εργαστήριο του χαρακτήρα, η πειθαρχία, ο μηχανισμός της αναγέννησης.”
Η ετοιμότητα ως στάση ζωής: Το καράτε του νου
Υπάρχει μια φάση στην εξέλιξη του ανθρώπου όπου η ετοιμότητα παύει να είναι προορισμός και γίνεται κατάσταση. Δεν περιμένεις πια να σε δοκιμάσει η ζωή, εσύ είσαι πλέον ο έτοιμος. Η ετοιμότητα δεν έχει να κάνει με τον χρόνο ή την πρόβλεψη. Έχει να κάνει με τη φιλοσοφία σου απέναντι στο τυχαίο. Είναι η στιγμή που ο μαθητής γίνεται πολεμιστής.
Στο καράτε, η φυσική ετοιμότητα συνδυάζεται με την ψυχική. Ο νους που έχει μάθει να διατηρεί την ηρεμία του στη θύελλα, έχει γίνει αληθινά δυνατός. Αυτή είναι η ωριμότητα της προετοιμασίας: όχι να έχεις έτοιμες απαντήσεις, αλλά να παραμένεις καθαρός και ευέλικτος όταν δεν υπάρχουν απαντήσεις.
Η ετοιμότητα ως στάση ζωής διαμορφώνει έναν άνθρωπο στρατηγικό, συνειδητό και με ενσυναίσθηση. Όχι επειδή δεν φοβάται, αλλά επειδή ξέρει πώς να κινείται μέσα στον φόβο. Ο δρόμος του καράτε δεν είναι η απουσία φόβου, είναι η τέχνη της σωστής τοποθέτησης μέσα σ’ αυτόν.
Κάποιος που έχει μάθει να ζει με ετοιμότητα, δεν αναρωτιέται πια αν θα έρθει η επόμενη δοκιμασία. Γνωρίζει ότι είναι θέμα χρόνου. Γι’ αυτό και δεν περιμένει να φτιάξει τον χαρακτήρα του τότε. Τον φτιάχνει τώρα. Η προετοιμασία του είναι τρόπος ζωής, όχι σχέδιο διαφυγής.
Όταν η ετοιμότητα γίνει μέρος της ταυτότητάς μας, τότε δεν ζούμε απλώς, κυριαρχούμε στις περιστάσεις. Δεν αποφεύγουμε τις δυσκολίες, τις μορφοποιούμε προς όφελός μας.
“Η ετοιμότητα δεν είναι το αποτέλεσμα της πρόβλεψης, είναι η έκφραση της ταυτότητας του ανθρώπου που έχει ήδη κατασκευαστεί από τις φλόγες της ζωής.”
Ο δρόμος του ανθρώπου δεν είναι ποτέ εύκολος. Η ζωή δεν τον προειδοποιεί. Δεν τον περιμένει. Όμως, αυτό ακριβώς είναι που την καθιστά το σπουδαιότερο πεδίο εκπαίδευσης. Μας μαθαίνει να γινόμαστε δάσκαλοι του εαυτού μας. Ό,τι δεν προλάβαμε να μάθουμε πριν τη δοκιμασία, το μαθαίνουμε μέσα από αυτήν. Ό,τι δεν χτίσαμε στην άνεση, το χτίζουμε μέσα στην καταιγίδα. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στο σκοτάδι και στη θέληση, γεννιέται ο πραγματικός άνθρωπος: αυτός που δεν ρωτάει πια αν είναι έτοιμος. Είναι. Γιατί έγινε.
Μη φοβάσαι αν δεν είσαι έτοιμος. Φόβος είναι να μην αφήσεις ποτέ τη ζωή να σε δοκιμάσει. Γιατί μόνο μέσα από τη δοκιμασία, ο ερασιτέχνης γίνεται πολεμιστής. Και ο πολεμιστής, φάρος για τον κόσμο.
“Η ζωή δεν επιλέγει τους προετοιμασμένους, κατασκευάζει εκείνους που παραδόθηκαν στη διαδικασία της δοκιμασίας. Εκείνους που αντί να αναμένουν το ιδανικό πλαίσιο, έμαθαν να γίνονται οι ίδιοι η δύναμη που το δημιουργεί. Η ζωή δεν ρωτάει. Μορφώνει. Δεν καθυστερεί. Καταρτίζει. Και στον δρόμο της, ο αδύναμος ενισχύεται, ο ανασφαλής γίνεται πυλώνας, και ο μαθητής… μεταμορφώνεται σε Δάσκαλο.”
Τριαντάφυλλος Βασίλης
Προπονητής Καράτε αναγνωρισμένος από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καράτε (W.K.F), Προπονητής Ειδικής Αγωγής με ειδίκευση στα παιδιά.
