“Το ταξίδι της ζωής μου: Το καράτε μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού”

Όταν άκουσα πρώτη φορά τη λέξη “καράτε”, δεν κατάλαβα ακριβώς τι σημαίνει. Ήμουν ένα παιδί που ένιωθε πάντα διαφορετικό. Οι δυνατοί ήχοι με τρόμαζαν, οι γρήγορες κινήσεις των άλλων ανθρώπων με έκαναν να νιώθω αμηχανία, και οι λέξεις, μερικές φορές, ήταν σαν να γλιστρούσαν από το μυαλό μου πριν προλάβω να τις καταλάβω. Έτσι, όταν η μαμά μου είπε να δοκιμάσουμε το καράτε, αισθάνθηκα έναν περίεργο συνδυασμό φόβου και περιέργειας.

Δεν ήξερα πώς θα ήταν αυτός ο κόσμος. Δεν ήξερα αν θα τα καταφέρω ή αν θα καταλάβω τι πρέπει να κάνω. Το μόνο που ήξερα ήταν πως είχα μια ελπίδα μέσα μου, να βρω έναν τρόπο να νιώσω πιο δυνατός, πιο σίγουρος. Αυτό είναι το ταξίδι μου.

”Η πρώτη ημέρα: Ένας νέος κόσμος”

Η είσοδος στο ντότζο ήταν η πρώτη μου πρόκληση. Το πάτωμα από τατάμι έμοιαζε με έναν τεράστιο, άδειο καμβά. Όμως, τα φώτα ήταν έντονα και ο ήχος από τις φωνές των άλλων παιδιών αντηχούσε στον χώρο σαν βουητό. Οι αισθήσεις μου γέμισαν με όλα αυτά τα καινούργια ερεθίσματα, και για μια στιγμή, ήθελα να γυρίσω σπίτι μου.

Ο δάσκαλος, όμως, με κοίταξε. Τα μάτια του ήταν ήρεμα, γεμάτα κατανόηση. Δεν είπε πολλά, απλώς μου έδειξε με το χέρι του να πλησιάσω. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν η φωνή του. Ήταν σταθερή, αλλά όχι επιτακτική. Ήταν σαν να ήξερε ότι χρειαζόμουν χρόνο.

Τα παιδιά γύρω μου ήταν θορυβώδη. Γελούσαν, έτρεχαν, μιλούσαν μεταξύ τους. Κάποια με κοίταξαν περίεργα, αλλά δεν είπαν τίποτα. Εγώ, απλώς έμεινα σιωπηλός, προσπαθώντας να καταλάβω πού βρισκόμουν.

Ο δάσκαλος μας ζήτησε να παραταχθούμε σε σειρά. Το να παραμείνω ακίνητος ήταν σαν να ζητούσε κάποιος από μένα να σταματήσω να σκέφτομαι.

Όμως, καθώς άκουγα τη φωνή του και τον έβλεπα να κάνει κάθε κίνηση με ηρεμία, ένιωσα πως, ίσως, μπορούσα να προσπαθήσω. Κάθε φορά που έκανα λάθος, δεν φώναζε. Αντίθετα, έσκυβε κοντά μου και μου έδειχνε ξανά την κίνηση.

Η πρώτη μου πρόκληση ήρθε όταν μας ζήτησε να κάνουμε μια απλή γροθιά. Το να συντονίσω το σώμα μου με τις οδηγίες του ήταν σαν να προσπαθώ να λύσω ένα δύσκολο παζλ. “Χαλαρά,” μου είπε, “άσε το σώμα σου να ακολουθήσει.” Δεν κατάλαβα αμέσως, αλλά συνέχισα να προσπαθώ.

Οι πρώτες εβδομάδες ήταν δύσκολες. Κάθε άσκηση ήταν μια μάχη με τον εαυτό μου. Οι δυνατοί ήχοι, οι φωνές των άλλων παιδιών όταν έκαναν κραυγή, με έκαναν να θέλω να καλύψω τα αυτιά μου.

Υπήρχαν στιγμές που ένιωθα πως δεν ανήκα εκεί. Τα άλλα παιδιά φαίνονταν τόσο άνετα, ενώ εγώ πάλευα με κάθε κίνηση, με κάθε βήμα. Θυμάμαι μια μέρα που έκανα λάθος σε μια άσκηση. Ένα από τα παιδιά γέλασε, και ήθελα να εξαφανιστώ. Όμως, ο δάσκαλος με πλησίασε και μου είπε: 

“Δεν πειράζει. Το καράτε δεν είναι για να είμαστε τέλειοι. Είναι για να γινόμαστε καλύτεροι.”

Με τον καιρό, κάτι άρχισε να αλλάζει. Άρχισα να νιώθω πιο άνετα με το σώμα μου. Οι κινήσεις, που κάποτε έμοιαζαν ακατόρθωτες, έγιναν πιο φυσικές. Όταν κατάφερα να κάνω το πρώτο μου “kata” χωρίς λάθη, ένιωσα μια πρωτόγνωρη χαρά.

Η μεγαλύτερη νίκη, όμως, ήταν μέσα μου. Άρχισα να νιώθω πως, ίσως, μπορούσα να ανήκω σε αυτήν την ομάδα. Ο δάσκαλος πάντα με ενθάρρυνε, και τα παιδιά άρχισαν να με δέχονται περισσότερο.

Ο δάσκαλός μου έγινε κάτι περισσότερο από καθοδηγητής. Ήταν σαν να μπορούσε να διαβάσει το μυαλό μου. Όταν ένιωθα πιεσμένος, το καταλάβαινε χωρίς να πω λέξη. Όταν τα κατάφερνα, μου έδινε έναν μικρό έπαινο, αρκετό για να νιώσω περήφανος.

Το καράτε δεν με έκανε μόνο πιο δυνατό σωματικά. Μου έδωσε αυτοπεποίθηση. Μου έμαθε πως, ακόμα κι αν ο κόσμος μοιάζει χαοτικός, μπορώ να βρω τη δική μου ισορροπία.

Οι σχέσεις με τα άλλα παιδιά στο ντότζο ήταν μια ξεχωριστή πρόκληση. Στην αρχή, αισθανόμουν αόρατος. Δεν μπορούσα να συμμετάσχω στις συζητήσεις τους. Τα αστεία τους, τα πειράγματά τους, ακόμα και οι κινήσεις τους μου φαίνονταν περίπλοκα, σαν ένας χορός με κανόνες που δεν μπορούσα να κατανοήσω.

Όμως, σταδιακά, κάτι άλλαξε. Τα παιδιά παρατήρησαν τις προσπάθειές μου. Ένα από αυτά, ένα μεγαλύτερο αγόρι, άρχισε να με βοηθάει στις ασκήσεις. “Δοκίμασε να κρατήσεις το χέρι σου έτσι,” μου είπε μια μέρα. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος από τους συνομήλικούς μου μου μίλησε με τρόπο που με έκανε να νιώσω ότι είμαι κομμάτι της ομάδας.

Αυτές οι μικρές στιγμές σήμαιναν πολλά για μένα. Κάθε φορά που κάποιος μου χαμογελούσε ή μου έλεγε “καλή προσπάθεια,” ήταν σαν να έπεφτε ένα μικρό τείχος ανάμεσά μας. Οι σχέσεις μας δεν έγιναν ποτέ εύκολες ή αβίαστες, αλλά υπήρχε ένας σιωπηλός σεβασμός. Κατάλαβαν ότι δούλευα σκληρά, και αυτό τους έκανε να με δέχονται.

Το καράτε με βοήθησε να δω τον κόσμο με έναν διαφορετικό τρόπο. Όταν μιλούσα στους συμμαθητές μου στο σχολείο για το καράτε, παρατήρησα ότι με κοιτούσαν με νέο ενδιαφέρον. Ήμουν πλέον “το παιδί που κάνει καράτε” και όχι “το περίεργο παιδί.”

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι προκαταλήψεις εξαφανίστηκαν. Υπήρχαν ακόμα στιγμές που ένιωθα ότι με έκριναν επειδή ήμουν διαφορετικός. Όμως, το καράτε με είχε μάθει να είμαι πιο δυνατός. 

“Δεν μπορείς να ελέγξεις τι σκέφτονται οι άλλοι,” μου είπε κάποτε ο δάσκαλος, “αλλά μπορείς να ελέγξεις πώς αντιδράς.”

Άρχισα να βλέπω τις αντιδράσεις των άλλων ως κάτι που δεν μπορούσε να με αγγίξει. Το καράτε με είχε μάθει να συγκεντρώνομαι στο εσωτερικό μου κέντρο.

Η οικογένειά μου έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτό το ταξίδι. Ο μπαμπάς μου ήταν εκεί για να με πηγαίνει στο ντότζο κάθε εβδομάδα, και η μαμά μου ήταν πάντα η πρώτη που με επευφημούσε όταν επέστρεφα στο σπίτι και της έδειχνα μια νέα κίνηση.

Όμως, υπήρχαν και στιγμές αμφιβολίας. Θυμάμαι τη μαμά μου να μου λέει, “Είσαι σίγουρος ότι θέλεις να συνεχίσεις; Δεν θέλω να πιέζεσαι.” Αυτή η φράση της έδειχνε την αγωνία της για μένα, αλλά εγώ ήξερα ότι το καράτε ήταν κάτι που ήθελα να κάνω.

Κάθε φορά που ολοκλήρωνα ένα μάθημα, οι γονείς μου έβλεπαν τη διαφορά. “Είσαι πιο ήρεμος,” είπε μια μέρα ο μπαμπάς μου. Και είχε δίκιο. Το καράτε δεν ήταν απλώς μια δραστηριότητα για μένα. Ήταν μια διέξοδος, ένας τρόπος να διαχειριστώ το άγχος και την υπερδιέγερση που ένιωθα καθημερινά.

Ο ήχος της ησυχίας γέμιζε τον χώρο, και ήταν σαν να έμπαινα σε έναν κόσμο όπου δεν υπήρχαν θόρυβοι, απαιτήσεις ή μπερδεμένες σκέψεις. Εκείνη τη στιγμή, μπορούσα να νιώσω τον εαυτό μου πραγματικά παρόν.

Το καράτε με έμαθε να κατανοώ καλύτερα τον εαυτό μου. Κάθε φορά που έκανα ένα λάθος, έπρεπε να αντιμετωπίσω την απογοήτευσή μου. Όμως, ο δάσκαλος με έμαθε να βλέπω τα λάθη ως μέρος της διαδικασίας.

“Δεν χρειάζεται να είσαι τέλειος,” μου είπε μια μέρα. “Χρειάζεται να προσπαθείς.” 

Αυτή η φράση άλλαξε τον τρόπο που έβλεπα τον εαυτό μου. Κατάλαβα ότι η αποτυχία δεν είναι το τέλος, αλλά μια ευκαιρία να μάθω.

Το καράτε δεν ήταν μόνο μια δραστηριότητα για μένα. Ήταν ένας δρόμος προς την αυτοπεποίθηση, την ηρεμία και τη σύνδεση με τους άλλους. Με έμαθε να βρίσκω τη δύναμη μέσα μου, ακόμα κι όταν όλα φαίνονται δύσκολα.

”Αν με ρωτούσε κάποιος τι σημαίνει το καράτε για μένα, θα του έλεγα ότι είναι ο τρόπος που έμαθα να ζω. Να ακούω τον εαυτό μου, να δέχομαι τις προκλήσεις και να προχωρώ μπροστά, ακόμα κι αν ο δρόμος δεν είναι πάντα εύκολος”

Θυμάμαι ακόμα τη στιγμή που ένιωσα πως αυτός ο χώρος, το ντότζο, ήταν δικός μου. Ήταν μια μέρα που δεν ξεκίνησε καλά. Είχα ήδη ένα δύσκολο πρωινό στο σχολείο, όπου τα πάντα με πίεζαν. Τα δυνατά κουδούνια, οι συνεχείς ερωτήσεις της δασκάλας, τα βλέμματα των συμμαθητών μου, όλα αυτά έμοιαζαν με κύματα που έρχονταν να με κατακλύσουν.

Όταν έφτασα στο μάθημα καράτε, ένιωθα εξαντλημένος και ήθελα απλώς να φύγω. Καθώς μπαίναμε στη σειρά για τις πρώτες ασκήσεις, παρατήρησα ότι τα χέρια μου έτρεμαν. Έκανα λάθος στην πρώτη γροθιά και ένιωσα τα βλέμματα των άλλων παιδιών. Κάποιος από πίσω μου γέλασε. Ήθελα να κρυφτώ.

Ο δάσκαλος σταμάτησε το μάθημα και με πλησίασε. Δεν είπε τίποτα στην αρχή. Απλώς στάθηκε δίπλα μου, στη δική μου θέση στη σειρά. Μετά είπε σε όλους

“Κάθε φορά που κάποιος κάνει λάθος, μαθαίνει. Δεν είναι ντροπή να προσπαθείς. Είναι ντροπή να τα παρατάς.”

Δεν ξέρω πώς, αλλά τα λόγια του μου έδωσαν δύναμη. Την επόμενη φορά που επανέλαβα τη γροθιά, την έκανα σωστά. Τα χέρια μου ήταν πιο σταθερά. Και τότε συνέβη κάτι που δεν περίμενα. Το αγόρι που είχε γελάσει πριν με πλησίασε στο τέλος του μαθήματος και μου είπε: “Καλή προσπάθεια.”

Ήταν μια μικρή φράση, αλλά για μένα σήμαινε τα πάντα. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος από τους συνομηλίκους μου αναγνώρισε την προσπάθειά μου. Για πρώτη φορά, ένιωσα ότι ίσως μπορούσα να ανήκω κάπου.

Το καράτε έγινε για μένα κάτι πολύ περισσότερο από μια δραστηριότητα. Έγινε το μέρος όπου μπορούσα να είμαι ο εαυτός μου χωρίς να φοβάμαι την κρίση των άλλων. Ο δάσκαλος μας έλεγε συχνά ότι το καράτε δεν είναι μόνο για το σώμα, αλλά και για το πνεύμα. Και είχε δίκιο.

Σε κάθε κίνηση, έμαθα να αποδέχομαι τον εαυτό μου. Οι ατέλειές μου δεν ήταν πλέον εμπόδιο, αλλά μέρος του ταξιδιού μου. 

“Το καράτε δεν είναι να φτάσεις στην τελειότητα,” μας έλεγε ο δάσκαλος. “Είναι να προχωράς ένα βήμα τη φορά.”

Αυτά τα λόγια με βοήθησαν να αποδεχτώ τον τρόπο που σκέφτομαι, τον τρόπο που νιώθω. Κατάλαβα ότι το να είμαι διαφορετικός δεν είναι κάτι κακό. Είναι απλώς μέρος του ποιος είμαι.

Θυμάμαι μια συγκεκριμένη ημέρα που το καράτε με έκανε να νιώσω κάτι που δεν είχα νιώσει ποτέ πριν, υπερηφάνεια για τον εαυτό μου. Ήταν όταν περάσαμε τις πρώτες μας εξετάσεις για ζώνη.

Ο δάσκαλος είχε εξηγήσει ότι δεν έχει σημασία ποιος θα πάρει τη ζώνη πρώτος, αλλά πώς αισθάνεται ο καθένας με την προσπάθειά του. Ωστόσο, δεν μπορούσα να αποφύγω το άγχος. Ένιωθα ότι όλοι με παρακολουθούσαν.

Όταν ήρθε η σειρά μου να παρουσιάσω το kata μου, τα πόδια μου έτρεμαν. Στην αρχή, μπερδεύτηκα και έκανα λάθος. Η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά, και ήμουν έτοιμος να εγκαταλείψω. Όμως, τότε άκουσα τον δάσκαλο να λέει: 

“Συνέχισε. Είσαι εδώ για να προσπαθήσεις, όχι για να είσαι τέλειος.”

Πήρα μια βαθιά ανάσα και συνέχισα. Κάθε κίνηση ήταν πιο σταθερή, πιο σίγουρη. Όταν τελείωσα, ο δάσκαλος μου χαμογέλασε και είπε: 

“Αυτό είναι καράτε.”

Τα μάτια μου γέμισαν δάκρυα, αλλά δεν ήταν δάκρυα λύπης. Ήταν δάκρυα χαράς. Για πρώτη φορά, ένιωσα περήφανος για τον εαυτό μου, όχι επειδή ήμουν καλύτερος από τους άλλους, αλλά επειδή είχα προσπαθήσει με όλη μου την καρδιά.

Μετά από μήνες, άρχισα να παρατηρώ αλλαγές και έξω από το ντότζο. Στο σχολείο, δεν φοβόμουν πια να μιλήσω μπροστά στην τάξη. Όταν κάποιος με κορόιδευε, δεν κατέρρεα. Θυμόμουν τα λόγια του δασκάλου: 

“Το καράτε είναι να βρίσκεις τη δύναμη μέσα σου, ακόμα κι όταν όλα γύρω σου μοιάζουν χαοτικά.”

Μια φορά, ένας συμμαθητής μου άρχισε να με κοροϊδεύει επειδή δεν μπορούσα να καταλάβω κάτι γρήγορα. Αντί να φύγω από την αίθουσα, όπως έκανα παλιότερα, τον κοίταξα και είπα: 

“Μπορεί να μην το καταλαβαίνω τώρα, αλλά θα το καταλάβω. Προσπαθώ.”

Εκείνη τη στιγμή, ένιωσα τη δύναμη που μου είχε δώσει το καράτε. Δεν χρειαζόταν πια να αποδείξω τίποτα σε κανέναν. Η προσπάθειά μου ήταν αρκετή.

Το καράτε με δίδαξε ότι η δύναμη δεν βρίσκεται στο να είσαι ο καλύτερος ή ο πιο γρήγορος. Βρίσκεται στην καρδιά, στην επιμονή και στην αποδοχή του εαυτού σου.

Αν κάποιος μου έλεγε ότι θα ένιωθα έτσι πριν από μερικούς μήνες, δεν θα τον πίστευα. Αλλά τώρα ξέρω ότι ακόμα κι όταν ο κόσμος μοιάζει δύσκολος, μπορώ να βρω τη δική μου ισορροπία.

Το καράτε δεν με άλλαξε μόνο ως αθλητή. Με άλλαξε ως άνθρωπο. Και για αυτό, θα είμαι πάντα ευγνώμων.

Αυτό το κείμενο είναι εμπνευσμένο από μαθητές μου που είναι  στο φάσμα του αυτισμού και ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τον τρόπο σκέψη τους. 

Με εκτίμηση και σεβασμό σε αυτά τα μοναδικά παιδιά.

Τριαντάφυλλος Βασίλης 

Προπονητής Καράτε αναγνωρισμένος από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καράτε (W.K.F), Προπονητής Ειδικής Αγωγής με ειδίκευση στα παιδιά.