Η καθημερινή πολυπλοκότητα της ζωής όταν είμαστε υγιείς
Υπάρχουν αλήθειες τόσο απλές, που μοιάζουν αόρατες. Δεν χρειάζονται ούτε υψηλή φιλοσοφία ούτε περίτεχνη σκέψη για να ειπωθούν. Αρκεί η εμπειρία. Αρκεί η σιωπή που αφήνει πίσω της ο πόνος. Αρκεί μια αρρώστια, μια δυσκολία στην αναπνοή, ένας πόνος στην πλάτη που δεν σε αφήνει να κοιμηθείς και τότε, η ζωή μαζεύεται σε ένα σημείο, σε μια επιθυμία: «Θέλω απλώς να είμαι καλά».
Ζούμε σε μια εποχή που μαθαίνουμε να ζητάμε πολλά. Θέλουμε επιτυχία, αποδοχή, καριέρα, τελειότητα στην εμφάνιση, στα social media, στις σχέσεις μας. Χανόμαστε σε λεπτομέρειες, παραπονιόμαστε για μικροπράγματα, τσακωνόμαστε για απόψεις, ξεχνάμε. Ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος που μπορεί να περπατήσει χωρίς πόνο, να φάει χωρίς πρόβλημα, να γελάσει χωρίς δυσκολία στην αναπνοή είναι ήδη πλούσιος. Και αυτή η παράλειψη, μας κάνει αλαζόνες. Μας κάνει να θεωρούμε δεδομένο το πιο μεγάλο δώρο: το σώμα μας όταν λειτουργεί.
Ως προπονητής καράτε, ως άνθρωπος που βλέπει καθημερινά σώματα να μάχονται, να παλεύουν, να προοδεύουν, να δοκιμάζονται δεν μπορώ παρά να νιώθω δέος απέναντι στην υγεία. Και αυτό το δέος θέλησα να μετατρέψω σε λέξεις. Ίσως, κατανοώντας την ουσία, θυμηθούμε όλοι μας να μην παίρνουμε την υγεία ως αυτονόητο. Να την τιμάμε. Να την φροντίζουμε. Να τη σεβόμαστε όπως ένας αληθινός καρατέκα σέβεται το ντότζο του: με πειθαρχία, με σιωπή και με καρδιά γεμάτη ευγνωμοσύνη.
Σε στιγμές απόλυτης υγείας, το μυαλό και η καρδιά μας απασχολούνται με έναν καταιγισμό από «μικρά» ή «μεγάλα» προβλήματα. Από την οικονομική αστάθεια μέχρι τα καθημερινά άγχη της δουλειάς, από τις ανθρώπινες σχέσεις μέχρι τις ανησυχίες για το μέλλον. Όταν το σώμα λειτουργεί με αρμονία και δεν εκπέμπει σήμα κινδύνου, τότε η συνείδησή μας στρέφεται προς χίλιες κατευθύνσεις, κάποιες ασήμαντες και κάποιες βαθύτερες, αλλά όλες αντανακλούν το προνόμιο της λειτουργικότητας. Η πολυπλοκότητα των σκέψεών μας, οι απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής και οι εσωτερικές αναζητήσεις, γίνονται όλα μέρος ενός «θορύβου» που μας δίνει, όμως, την ψευδαίσθηση ελέγχου. Η ύπαρξη των “χιλίων” προβλημάτων είναι η σιωπηρή βεβαίωση ότι έχουμε υγεία.
Όταν είμαστε σωματικά καλά, θεωρούμε αυτονόητη τη δυνατότητα να κυνηγάμε στόχους, να διαχειριζόμαστε υποχρεώσεις και να φανταζόμαστε την επόμενη μέρα. Δεν σκεφτόμαστε το «σώμα» ως σύντροφο αλλά ως εργαλείο: να μας μεταφέρει, να σηκώσει βάρος, να μας βοηθήσει να εκφραστούμε. Δεν του δίνουμε προσοχή γιατί δεν πονάει. Δεν το ευχαριστούμε γιατί λειτουργεί σωστά. Όπως δεν κοιτάμε τον ουρανό όταν είναι καθαρός, έτσι και δεν προσέχουμε το σώμα όταν είναι ήρεμο. Κι όμως, αυτή η «αφάνεια» της υγείας είναι η βάση που στηρίζει την πολυτέλεια να ασχολούμαστε με «χιλιάδες» πράγματα.
Σε στιγμές απόλυτης υγείας, φτάνουμε να γινόμαστε αυστηροί κριτές του εαυτού μας και των άλλων. Η υγεία μάς επιτρέπει να σκεφτόμαστε υπαρξιακά, να συγκρίνουμε, να επιθυμούμε την τελειότητα. Μπορούμε να προβληματιζόμαστε για την αποδοχή, την επαγγελματική επιτυχία, την αισθητική μας, την κοινωνική μας εικόνα, τη συναισθηματική μας πληρότητα. Όλα αυτά, όσο «βαθιά» κι αν είναι, βασίζονται σε ένα πράγμα: το γεγονός ότι μπορούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι, να σταθούμε όρθιοι, να κινηθούμε, να αισθανθούμε. Η ελευθερία να ανησυχούμε για «πολλά» είναι προνόμιο των υγιών.
Το καράτε ως φιλοσοφία και όχι μόνο ως άθλημα, μας διδάσκει ακριβώς αυτό: το σώμα που λειτουργεί είναι εργαλείο για αυτογνωσία, όχι αυτονόητη υπόσταση. Η πειθαρχία στην κίνηση, η ισορροπία στην αναπνοή, η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι μορφές ευγνωμοσύνης προς το σώμα μας. Η «πολυπλοκότητα» της ζωής είναι σημάδι ότι ακόμα μπορούμε να ζούμε. Κι αυτό, από μόνο του, είναι συγκλονιστικό.
“Όταν το σώμα σιωπά, η ψυχή μιλά με χίλιες φωνές και καθεμία φωνή είναι απόδειξη ζωής.”
Η κατάρρευση όλων όταν η υγεία απουσιάζει
Όταν το σώμα πάψει να συνεργάζεται και η υγεία διαταραχθεί, τότε όλα τα προβλήματα καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος. Δεν υπάρχει πια ούτε η πολυτέλεια του σχεδιασμού ούτε η δραστηριότητα του νου. Υπάρχει μόνο μία σκέψη, μονότονη και αμείλικτη: «να γίνω καλά». Οι αγωνίες για τα καθημερινά δίνουν τη θέση τους σε μία αγωνία: την αποκατάσταση. Σε τέτοιες στιγμές, συνειδητοποιούμε ότι το σώμα μας δεν είναι απλώς το όχημα, αλλά και ο οδηγός. Είναι ο ρυθμιστής της ύπαρξής μας. Χωρίς αυτό, τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί, να οργανωθεί, να σχεδιαστεί.
Η απώλεια της υγείας, προσωρινή ή μακροχρόνια, αποκαλύπτει την αλήθεια της ύπαρξης, όλα είναι δομημένα πάνω σε αυτό το ένα θεμέλιο. Όταν πονάς, δεν έχει σημασία πόσα έχεις κατακτήσει ή τι όνειρα έχεις στο συρτάρι. Το μόνο που μετράει είναι η ανακούφιση, η αναπνοή χωρίς βάρος, η δυνατότητα να κινηθείς έστω και λίγο πιο ελεύθερα. Όλες οι αναζητήσεις της καθημερινότητας μοιάζουν πολυτελείς διακοσμήσεις σε ένα σπίτι που κινδυνεύει να γκρεμιστεί. Η προσοχή συγκεντρώνεται, ο νους εστιάζει και το «ένα» πρόβλημα, η υγεία, γίνεται το απόλυτο.
Η υγεία είναι το φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπουμε όλο τον κόσμο. Όταν αυτό το φίλτρο θολώνει, χάνεται η ευκρίνεια των συναισθημάτων. Οι σχέσεις αλλάζουν, η προτεραιότητα μετατοπίζεται. Πολλοί που νοσούν ή βιώνουν χρόνιους πόνους δεν επιθυμούν πλέον χρήματα ή αναγνώριση, επιθυμούν απλώς «να περπατήσουν χωρίς να πονάνε», «να φάνε χωρίς φόβο», «να ξανανιώσουν άνθρωποι». Και όταν αυτή η επιθυμία γίνει η μόνη, τότε συνειδητοποιείς το βάρος της. Η υγεία είναι η βασική μονάδα μέτρησης κάθε άλλης ευτυχίας.
Αν το καράτε είναι τέχνη του νου μέσω του σώματος, τότε η ασθένεια είναι η υπενθύμιση της αστάθειας του εργαλείου αυτού. Γι’ αυτό, ο αληθινός καρατέκα σέβεται το σώμα του, όχι επειδή είναι δυνατό αλλά επειδή μπορεί και λειτουργεί. Ο σεβασμός αυτός δεν είναι φόβος, είναι αγάπη προς την πηγή της ζωής.
«Όταν το σώμα πληγώνεται, ο χρόνος σταματά και ο μόνος δείκτης που μετρά, είναι η ελπίδα.»
Η ευγνωμοσύνη ως στάση ζωής όταν η υγεία υπάρχει
Ο αληθινός ήρωας της καθημερινότητας δεν είναι αυτός που δεν έχει προβλήματα, αλλά εκείνος που αναγνωρίζει ότι η ίδια του η υγεία είναι ο μεγαλύτερος πλούτος. Είναι εκείνος που ξυπνά το πρωί και μπορεί να σταθεί όρθιος, να πάρει μια βαθιά ανάσα χωρίς δυσκολία, να κινηθεί, να σκεφτεί, να μιλήσει. Η ευγνωμοσύνη για το σώμα μας και τις λειτουργίες του δεν είναι συναισθηματική πολυτέλεια, είναι πράξη αυτογνωσίας. Όποιος ζει με επίγνωση του θαύματος της υγείας, ζει πιο βαθιά, πιο απλά, πιο σοφά.
Η ευγνωμοσύνη δεν χρειάζεται υπερβολές. Δεν απαιτεί να φωνάζουμε ότι είμαστε ευγνώμονες. Απαιτεί μόνο να ζούμε με μια εσωτερική ευλάβεια απέναντι στο σώμα μας: να το προσέχουμε, να το ακούμε, να του προσφέρουμε χρόνο, ανάπαυση, τροφή, κίνηση. Ο προπονητής, ο αθλητής, ο εργαζόμενος, ο γονιός, όλοι μπορούν να είναι φορείς αυτής της στάσης. Και όταν αυτή η ευγνωμοσύνη μεταδοθεί στους νέους, τότε καλλιεργούμε μια γενιά που θα δει την υγεία όχι ως αυτονόητο, αλλά ως αποστολή.
Στο καράτε, η τελειότητα των κινήσεων κρύβει πίσω της αμέτρητες στιγμές σιωπηλής ευγνωμοσύνης. Η υπόκλιση πριν την προπόνηση, η ησυχία πριν την μάχη, η προσήλωση στην αναπνοή, όλα αυτά είναι μυστικές προσευχές προς την υγεία. Το καράτε, λοιπόν, δεν είναι μόνο μάχη, είναι και σεβασμός προς την ζωή.
Όταν αρχίσουμε να ζούμε έτσι, τότε ακόμα και τα “χίλια” προβλήματα της ζωής θα έχουν άλλη βαρύτητα. Θα είναι διαχειρίσιμα, γιατί η βάση πάνω στην οποία πατούν θα είναι σταθερή. Η υγεία, τότε, δεν θα είναι μόνο βιολογική κατάσταση, θα είναι φιλοσοφία. Και όποιος την έχει, δεν θα χρειάζεται τίποτε άλλο για να νιώθει πλήρης.
“Η ευγνωμοσύνη για την υγεία δεν λέγεται βιώνεται, και δίνει στις απλές στιγμές το φως της αιωνιότητας.”
Κάθε σκέψη που γεννιέται μέσα από την εμπειρία είναι βαθύτερη από οποιοδήποτε εγχειρίδιο. Και η εμπειρία της σωματικής υγείας, ή καλύτερα, της απουσίας της, είναι από εκείνες που χαράζουν ανεξίτηλα τα δικά τους μηνύματα. Όταν είσαι καλά, ο νους σου σκορπίζει στα όνειρα, στις απαιτήσεις, στις συγκρίσεις, στα “θέλω” που πληθαίνουν. Όταν όμως δεν είσαι καλά, όλα σταματούν. Οι δείκτες του ρολογιού μοιάζουν να παγώνουν και η ζωή μαζεύεται γύρω από ένα μόνο αίτημα, “Να μπορέσω να σταθώ ξανά όρθιος”.
Είναι παράξενο και συνάμα θλιβερά ανθρώπινο το γεγονός ότι πρέπει να χάσουμε κάτι για να το εκτιμήσουμε. Χρειάζεται να πονέσουμε για να κατανοήσουμε, να αρρωστήσουμε για να θυμηθούμε, να ακινητοποιηθούμε για να ξαναδούμε την αξία της κίνησης. Μα ίσως τελικά αυτή να είναι η φύση μας, να μαθαίνουμε μέσα από το σοκ της απώλειας.
Η σωματική υγεία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι θεμέλιο. Είναι η βάση που στηρίζει όλα τα υπόλοιπα. Οι στόχοι, οι σχέσεις, τα ταξίδια, οι φιλοδοξίες, η προσφορά, η τέχνη, η χαρά, το καράτε. Όλα περνούν από το σώμα. Κι όταν αυτό το σώμα σπάσει, όλα γύρω του ραγίζουν. Γι’ αυτό και πρέπει να το ακούμε. Να το φροντίζουμε. Να του μιλάμε με σεβασμό και όχι με βιασύνη. Γιατί το σώμα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο. Είναι το σπίτι της ψυχής μας.
Ως δάσκαλος καράτε, έχω δει παιδιά να ξεπερνούν τους εαυτούς τους. Να υψώνονται μέσα από τη σωματική τους δύναμη και την ψυχική τους επιμονή. Έχω δει σώματα που πονάνε αλλά συνεχίζουν, που δοκιμάζονται αλλά δεν εγκαταλείπουν. Και κάθε φορά που βλέπω έναν αθλητή να σέβεται το σώμα του, να το γυμνάζει, να το φροντίζει, είναι σαν να βλέπω έναν άνθρωπο να λέει ένα σιωπηλό “ευχαριστώ” στη ζωή.
Αν μπορούσα να ζητήσω κάτι από εσένα που διαβάζεις τώρα, θα ήταν αυτό: μην περιμένεις το σώμα σου να φωνάξει για να το ακούσεις. Μην περιμένεις να χάσεις την υγεία σου για να συνειδητοποιήσεις πόσο σπουδαία ήταν. Να ξυπνάς το πρωί και να μπορείς να αναπνέεις βαθιά, να περπατάς, να κινείσαι, να γελάς, αυτό είναι ήδη μια νίκη. Κι αν σου φαίνονται όλα αυτά λίγα, ίσως δεν έχεις καταλάβει ακόμη πόσο τεράστια είναι.
“Όταν έχεις υγεία, ο κόσμος είναι ένα πεδίο χιλίων δυνατοτήτων, όταν δεν έχεις, ο κόσμος γίνεται ένα δωμάτιο σιωπής. Η ευγνωμοσύνη για την υγεία είναι η πιο σοφή στρατηγική επιβίωσης, γιατί όταν το σώμα συνεργάζεται, το πνεύμα ανθίζει και η ζωή βρίσκει ξανά το νόημά της.”
Τριαντάφυλλος Βασίλης
Προπονητής Καράτε αναγνωρισμένος από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καράτε (W.K.F), Προπονητής Ειδικής Αγωγής με ειδίκευση στα παιδιά.
